SŁOWO O LITERATURZE I SZTUCE NA DZIŚ? Bardzo proszę. Eksperymenty. Samo pojęcie literatury eksperymentalnej funkcjonuje od dawna, ale głównie odnosi się do gry pozbawionej reguł i różnych zabiegów konstrukcyjnych, które mogą ulec uprawomocnieniu. „W moim przekonaniu eksperymenty nowoczesnej literatury odpowiadają pod istotnymi względami kryteriom poznawczej odkrywczości, zwłaszcza w zakresie artykulacji doświadczenia czasowości oraz ukazywania natury rozmaitych zjawisk o czasowym charakterze.” – pisze Ryszard Nycz w „Poetyce doświadczenia”. (Ryszard Nycz, „Poetyka doświadczenia. Teoria – nowoczesność – literatura”, Warszawa 2012, str. 217).
Jednak eksperymenty literackie dotyczą nie tylko przedstawienia przeżyć wewnętrznych, prezentacji zjawisk psychicznych, strumieni świadomości, ale również eksponowaniem indywidualnego przeżycia, które wypiera przeżycie wspólnotowe. Tu należałoby przytoczyć poglądy Simmla i późniejsze twierdzenia Hannah Arendt (np. z „Kondycji ludzkiej”, 1958), zwrócić uwagę przede wszystkim na specyficzną postawę poznawczą opartą na przeświadczeniu, że prawda obiektywna nie jest człowiekowi dana, może on opierać się jedynie na tym, co sam wytwarza, jakby „odrzucając” świat, zwracał się jednocześnie ku samemu sobie.
Kolejnym wartym zasygnalizowania eksperymentem literackim jest „robienie doświadczenia” przy pomocy improwizowanych interwencji w świat. Jednak w tym przypadku ostatecznie chodzi o uzyskane lub ukazywane cechy rzeczywistości.
Jeszcze innym rodzajem eksperymentu staje się świadectwo. „W centrum uwagi l i t e r a t u r y ś w i a d e c t w a tego rodzaju, obejmującej rzecz jasna nie tylko literackie formy artykulacji doświadczeń granicznych ze szczególnym uwzględnieniem literatury holokaustowej. Nie ograniczają się one jednak, wbrew pozorom, do literatury drugiej połowy XX wieku; Shoshana Felman trafnie mówi w tej perspektywie, iż cały XX wiek jest „wiekiem świadectwa”, dając przykłady m.in. pisarstwa Kafki, Camusa oraz wskazując na dyskursywne-egzystencjalne wymiary tej formuły literackiej wypowiedzi.” (tamże, s. 222).
Pozostaje także wyróżnić ważną formę literatury, czyli literaturę doświadczenia, która dochodzi do dojrzałej samowiedzy o własnym statusie i specyfice. Dla niej często zatarciu ulegają granice między tym, co wewnętrzne a zewnętrzne, indywidualne i wspólnotowe, myśleniowe i przeżyciowe, bo cechują ją płynne i dynamiczne zróżnicowania, translacje i reinterpretacje.
W słowie kończącym ten wpis należy podkreślić, iż niezwykle trudno jest mówić o eksperymentach literackich tak, żeby nie koncentrować się jedynie na strukturze przekazu i szukać tego, co jest jakościową zmianą, nie zaś sztucznym zabiegiem, w którym chodzi jedynie o brawurę i obserwację, czy „przyjmie się” w literaturze tematycznej. Pozdrawiam. E. #literatra #sztuka #słowooliteraturzeisztuce #teoria #praktyka #życie #teorialiteratury #czytasztosuper
Zdjęcie, żródło: pixabay.com
