SŁOWO O LITERATURZE I SZTUCE NA DZIŚ?Proszę bardzo #72. W poszukiwaniu prawdy (o sobie). Poszukiwanie prawdy na pewno nie jest czasem straconym, a w tym procesie może pomóc literatura, katalizując syntezy, łącząc życie i świat wykreowany. Literatura nigdy życiem nie będzie, nigdy też nie pokaże prawdy (Tu należałoby zaznaczyć, że istnieje możliwość wielu prawd o tym samym, co więcej mogą one wzajemnie stanowić dla siebie opozycje, być na antypodach, lecz ostatecznie dopełniać się wzajemnie, charakteryzując interesujący nas podmiot/przedmiot.), ale jest przestrzenią, która rozćwiczy nas w rozpoznawaniu ludzkich pragnień, słabości, bo zarówno deficyt, jak i nadmiar stymuluje nasze życie, zaś błogość, równowaga wprowadzają stan latencji. Jeśli nawet czasem jest on pożądany w życiu, to z tego swoistego rozleniwienia (także duchowego) niejako wybija nas sztuka, a szczególnie literatura.
„Antropologiczna perspektywa, jakiej patrzymy na sztukę, odpowiada współczesnej wrażliwości. Pociąga nas bardziej człowiek w jego twórczym wymiarze niż formalne analizy jego pracy, chociaż do tego człowieka przeprowadza nas zazwyczaj jego dzieło. Wartość wiedzy o człowieku aktywnym „ja” sprawczym, jaką artyści wnoszą do kultury, jest bezcenna. Naturalnym obszarem artykulacji wszystkich poczynań twórczych był kształtowany przez artystów dyskurs tożsamościowy. Analiza praktyk twórczych zyskuje w tym ujęciu wyższą rangę poznawczą niż tradycyjna estetyka artefaktu.” (Magdalena Popiel, „Świat artysty. Modernistyczne techniki tworzenia”, Kraków 2017, s. 24).
Takie stwierdzenia prowadzą nas do rozumienia literatury jako efektu bardzo skomplikowanego procesu, w którym: uczestniczy wyobraźnia artysty, sam twórca i jego doświadczenia, w sposób afektywny sublimują się treści o charakterze interdyscyplinarnym. Poza tym literatura, sztuka pozwalają konfrontować się z międzypokoleniowym doświadczeniem, korzystać z niego, prowokuje do obmyślania siebie na nowo. Narracja jest przecież dystynktywną umiejętnością człowieka, która odróżnia go od innych gatunków i sprawia, że może on siebie samego sobie wyobrażać, opowiadać o sobie samym, czerpiąc z przeszłości, rezerwuaru kulturowego.
Literatura staje się „świadectwem ludzkiego dążenia do transgresji, które nie wzdryga się przed żadnym konfliktem, a równocześnie zapewnia poczucie bezpieczeństwa płynące z władzy tworzenia nowych znaczeń i odkrywania nieprzewidywalnych możliwości. Rozważanie zatem nad rolą i cechami literatury w tym porządku wcale nie prowadzi (…) do przyznania jej szczególnych walorów poznawczych, lecz do uprawomocnienia racji bytu literatury w zaspokojeniu/podsycaniu fundamentalnych potrzeb człowieka; można by powiedzieć: w jej statusie zdecydowanie służebnym acz wzniosłym.” (Ryszard Nycz, „Od teorii nowoczesnej do poetyki doświadczenia” w: „Kulturowa teoria literatury 2. Poetyki, problematyki, interpretacje”, Kraków 2012, s. 38).
Jeśli szukamy prawdy o życiu, prawdy o nas jako ludziach, zdecydowanie literatura, ale też inne formy narracji umożliwiają nam ten proces, dają ukojenie poprzez możliwość identyfikacji, ale też zmuszają do dalszych poszukiwań i refleksji, mamy szansę czerpać z tego, co zdarzyło się innym. Narracja nas klasyfikuje, formuje i konstytuuje.
Na koniec chciałoby się przywołać słowa Adama Asnyka ze znanego tekstu „Do młodych”, piszącego o poszukiwaniu „prawdy jasnego płomienia” i szukaniu „nowych nieodkrytych dróg”, do czego zachęca nas literatura, która jest zawsze pytaniem o człowieka, pytaniem o nas samych. Szukanie odpowiedzi, to już odradzanie się, a jego Wam szczególnie życzę, nie tylko ze względu na okoliczności świąteczne.
Wasza E.
Ilustracja ma charakter poglądowy. Źródło:pixabay.com
Polecam jeszcze dwa teksty. Pierwszy o tym, czy literatura może prowadzić nas do dobrego życia, drugi zaś o poszerzaniu pól egzystencji, budowaniu siebie przez literaturę:
