Na jaki program zdecydować się?
Podstawa programowa to dokument, który ma charakter bazowy, ramowy, ogólny, a także regulacyjny. Na jego podstawie tworzone są programy nauczania i podręczniki (choć cały proces powinien przebiegać od stworzenia programu do napisania podręcznika, najczęściej bywa odwrotnie). W praktyce szkolnej każdy program jest, choćby w minimalnym stopniu, modyfikowany.
Dzieje się to mimowolnie, ponieważ w cały proces kształcenia wpisuje się dynamizm i zależy on również od osobowości nauczyciela, specyfiki klasy. Dydaktyk nie jest bezosobowym automatem odtwarzającym treści. Podstawa programowa to baza, której trzeba się trzymać, pisząc program nauczania, modyfikując ten, który jest dostępny (np. przygotowany przez wydawnictwo) i realizując go.
Przed wprowadzeniem reformy edukacyjnej w 1999 roku nauczyciele poloniści upominali się o prawo do uczenia według własnych pomysłów. Mieli na względzie kreatywność i indywidualizację w dydaktyce szkolnej (Jadwiga Kowalikowa, Nauczyciel polonista jako autor materiałów dydaktycznych [w:] Doskonalenie warsztatu nauczyciela polonisty, Kraków 2005, s. 269- 296), które szczególnie są widoczne w nauczaniu języka polskiego.
Dzięki możliwości tworzenia lub modyfikowania programów nauczania poloniści mogą ograniczyć swoje pomysły i propozycje do terenu własnej szkoły, a nawet konkretnej klasy, jednak zawsze powinno towarzyszyć im myślenie horyzontalne (peryferyjne). W przeciwnym razie, skupiając się na małej przestrzeni mogą wpaść w pułapkę, a taka „klaustrofobia” nie służy procesowi dydaktycznemu.
Nauczyciel musi w maksymalnym stopniu znać podstawę programową i mieć świadomość tych, które obowiązują na wcześniejszym i następnym etapie edukacji. Właściwie ta wiedza stanowi punkt wyjścia do napisania programu nauczania.
Uwaga! Podstawa programowa to nie program nauczania, a program nauczania to nie rozkład nauczania!
Należ również przemyśleć wszystkie pragmatyczne (np. metody) i aksjologiczne (np. wartości, sposób realizacji celów wychowawczych) komponenty. Nowy, stworzony program może mieć charakter zamknięty (tzw. programy autorskie przeznaczone do użytku danego nauczyciela lub szkoły), bądź być pisany z myślą o publikacji.
Program nauczania dopuszcza dyrektor szkoły, nadaje mu numer i archiwizuje na potrzeby pracy szkoły, kontroli. Nie ma określonego terminu zgłaszania wniosku do dyrektora. Nie ma też wymogu, aby miał on formę pisemną.
Impulsy do napisania programu bywają różne.
Czasem jest to frustracja, niezadowolenie z gotowych materiałów, potrzeba twórcza nauczyciela.
Sprowokować może też środowisko uczniowskie (np. kiedy nauczyciel pracuje przede wszystkim w klasach dziennikarskich lub jego uczniowie są szczególnie
zainteresowani teatrem).
Autorskie programy nauczania, chociaż wymagają niezwykłego nakładu energii, są czasochłonne, a także muszą być poprzedzone długotrwałymi obserwacjami, są warte pisania.
Uznaje się, że:
Takie inicjatywy podnoszą prestiż placówki, czasem przeciwdziałają wypaleniu zawodowemu (o tym pisałam w poprzednim poście, poświęconym ocenie swojej pracy), aktywizują środowisko nauczycielskie. Mogą przynieść pożytek również osobom z zewnątrz.
Pozdrowienia,
E&CTS
